γεωγραφική απομόνωση

Το φαινόμενο της απομόνωσης ενός ή περισσότερων φυτικών και ζωικών ειδών σε κάποιον χώρο λόγω της παρουσίας πρακτικά αδιάβατων γεωγραφικών εμποδίων (υψηλών οροσειρών, μεγάλων θαλάσσιων εκτάσεων), που εμποδίζουν την επαφή τους με την πανίδα και τη χλωρίδα άλλων περιοχών. Τη γ.α. είναι δυνατόν να προκαλέσουν κλιματικά ή γεωλογικά φαινόμενα μεγάλης κλίμακας, όπως η εξάπλωση των παγετώνων, ο κατατεμαχισμός και η μετακίνηση ή η βύθιση μεγάλων τμημάτων της ξηράς. Η βύθιση της Αγηίδας, για παράδειγμα, δημιούργησε τα πολυάριθμα νησιά του Αιγαίου, η χλωρίδα των οποίων από ένα σημείο και μετά αναπτύχθηκε χωρίς να έρθει σε επαφή με τα φυτά της υπόλοιπης Ελλάδας. Αυτό εξηγεί γιατί στα νησιά αυτά υπάρχουν πολλά ενδημικάείδη φυτών, δηλαδή φυτά που δεν φυτρώνουν πουθενά αλλού (π.χ. δίκταμο της Κρήτης). Η γ.α. θεωρείται μία από τις κύριες αιτίες της εξέλιξης και της πολυμορφίας της ζωής, αλλά η επίδρασή της διαφέρει από τη μία ομάδα οργανισμών στην άλλη (ενδεικτικά, τα πτηνά δεν υφίστανται τόσο μεγάλους περιορισμούς μετακίνησης όσο τα ζώα της ξηράς). Χαρακτηριστικό παράδειγμα των συνεπειών της γ.α. αποτελεί και η Αυστραλία. Η νήσος αυτή αποσπάστηκε νωρίς από την Γκοντβάνα και η πανίδα της εξελίχθηκε χωριστά από την πανίδα των άλλων ηπείρων. Έτσι, όλα τα φυτοφάγα και τα σαρκοφάγα θηλαστικά της, εκτός βέβαια από αυτά που μετέφερε εκεί ο άνθρωπος, ανήκουν στην ομάδα των μαρσιποφόρων. Ένα ιδιόμορφο είδος γ.α. είναι πιθανόν να προκαλέσουν και οι άνθρωποι. Το Άγιον Όρος, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά πλούσιο όχι μόνο σε ποικιλία φυτών, αλλά και σε φυτικούς ενδημισμούς, γιατί ο επί αιώνες περιορισμός των επισκέψεων στο εσωτερικό του επέτρεψε την αδιατάρακτη εξέλιξη της χλωρίδας του χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση.